[ Pobierz całość w formacie PDF ]
sprawności).
Procesy starzenia przebiegają u różnych osób z różną prędkością, dlatego wyróżniamy trzy
typy starzenia:
starzenie fizjologiczne (prawidłowe), w którym wiek chronologiczny jest zgodny z wiekiem
biologicznym,
starzenie przedwczesne (patologiczne), gdy wiek biologiczny lub czynnościowy jest
bardziej zaawansowany niż wynika to z wieku chronologicznego,
starzenie opóznione, charakteryzujące się małym zaawansowaniem procesów starzenia
w stosunku do wieku chronologicznego (2, 3).
W gerontologii stosuje się także inne typologie starzenia. Jedną z nich jest podział starzenia,
który zaproponowali Rowe i Kahn: starzenie zwyczajne (usual ageing), patologiczne
(impaired) i pomyślne (successful) (2). Starzenie pomyślne (wg Bień) określane jest jako
najbardziej optymalne z możliwych przebiegów starzenia, wolne od patologii, a także
kształtowane pozytywnie przez uwarunkowania zewnętrzne o minimalnych deficytach
fizjologicznych, psychologicznych, społecznych, przypisywanych wiekowi chronologicznemu
(2).
Istnieje dwustronny związek wzajemnego ujemnego oddziaływania starzenia i chorób.
Starzenie zwiększa ryzyko niepomyślnego przebiegu chorób, pogarsza rokowanie dotyczące
26
Polityka zdrowotna w Polsce i Europie
wyleczenia i życia. Z kolei choroby zwiększają ryzyko niepomyślnego przebiegu starzenia, co
przedstawia poniższa rycina.
Choroba
Starzenie
+++
Rysunek 1. Dodatnie sprzężenie zwrotne: starzenie choroba
yródło: Indulski, Jethon, Dawydzik, 2000: 300.
Tak więc zaawansowanie wieku starszego oraz procesów starzenia jest istotnym czynnikiem
ryzyka, pogarszającym przebieg i rokowanie wielu stanów chorobowych. W każdym
przypadku, dotyczącym pacjenta w starszym wieku, lekarze powinni rozważyć ryzyko
związane z wiekiem i wziąć je pod uwagę przy wyborze sposobu postępowania (2).
Profilaktyka starzenia
Obecnie każdy człowiek żyjący w Europie ma wysokie prawdopodobieństwo przekroczenia
wieku 65 lat i dalszego wieloletniego życia w okresie starości, jest więc sprawą wielkiej wagi,
aby oczekująca go starość była jak najzdrowsza i spędzana w jak najlepszej kondycji. Coraz
istotniejsze jest więc odpowiednie przygotowanie ludzi w średnim wieku do wejścia w wiek
starszy, czyli właściwa profilaktyka starzenia (profilaktyka geriatryczna).
Starość nie jest chorobą, a profilaktyka geriatryczna nie ma na celu zapobiegania starości
jako takiej. Celem jej jest ochrona zdrowia starego człowieka, zapobieganie przedwczesnej
i patologicznej starości oraz niedołęstwu starczemu.
Działania profilaktyczne należy rozpocząć już w wieku średnim, tak aby w kalendarzową
starość wejść w jak najlepszym stanie zdrowia, z wyrobionymi nawykami zdrowego styku
życia. Zalecenia profilaktyki geriatrycznej mają niewielką wartość dla osób w póznej starości,
gdy już zaszły te wszystkie zmiany i okoliczności, które determinują patologiczne starzenie
(2, 3). Profilaktykę starzenia dzieli się na pierwotną i wtórną. Pierwotna profilaktyka
geriatryczna ma na celu opóznienie w czasie procesu starzenia, ukierunkowana jest na ludzi
zdrowych, szczególnie zagrożonych przedwczesnym starzeniem. Wtórna profilaktyka
27
Polityka zdrowotna w Polsce i Europie
geriatryczna ma za zadanie zapobieganie zniedołężnieniu starczemu. Przedmiotem jej są
ludzie starzy, obarczeni chorobami i na te choroby jest ukierunkowana.
Ważną rolę w prewencji geriatrycznej pełni oświata zdrowotna, która powinna uwzględniać
swoiste problemy związane ze starszym wiekiem, przygotowywać do starości, a także
pomagać w wyrobieniu nawyków prozdrowotnych, zapobiegających szybkiemu
postępowaniu starzenia. Wiele jest elementów profilaktyki starzenia, na które chcielibyśmy
zwrócić uwagę, a mianowicie:
higienizacja życia,
odżywianie,
aktywność ruchowa,
aktywność środowiskowa.
Zarówno w lecznictwie otwartym, jak i w zamkniętym, ludzie starzy stanowią przeważającą
grupę pacjentów wszystkich specjalności medycznych (z wyjątkiem pediatrii i położnictwa).
Wynika stąd konieczność zaadaptowania struktur opieki zdrowotnej do potrzeb ludzi starych
jako głównych konsumentów świadczeń medycznych (2, 3).
Właściwą placówką dla sprawowania podstawowej opieki zdrowotnej nad ludzmi starymi jest
gabinet lekarza rodzinnego, wyszkolonego w zakresie odmienności postępowania
z pacjentami w starszym wieku. Lekarz rodzinny powinien być geriatrą pierwszej linii ,
dobrze znającym sytuację środowiskową (rodzinną, warunki bytowe) pacjenta. Dostęp
starszego człowieka do lekarza rodzinnego powinien być łatwy zarówno w przypadku
konieczności uzyskania porady ambulatoryjnej, jak i lekarskiej porady domowej. Lokalizacja
gabinetu lekarza rodzinnego nie powinna stwarzać barier architektonicznych, utrudniających
dotarcie do niego starszego, niesprawnego człowieka.
W wielu krajach centralną postacią w organizowaniu opieki zdrowotnej nad człowiekiem
starym w jego środowisku jest pielęgniarka, zaś częstość odwiedzin pielęgniarskich
w domach starszych pacjentów przewyższa liczbę wizyt lekarskich. W Polsce sytuacja
przedstawia siÄ™ odmiennie: liczba domowych porad lekarskich przekracza znacznie liczbÄ™
odwiedzin pielęgniarki środowiskowej. Pielęgniarka wypełnia ważne zadania zarówno
w przypadku osób starszych, zdrowych i sprawnych (pomoc w utrzymaniu zdrowia i kondycji
fizycznej funkcja edukatorki zdrowotnej), jak i w przypadku wystÄ…pienia ostrego
zachorowania, choroby przewlekłej lub stanów terminalnych. Większe uczestnictwo
personelu pielęgniarskiego w środowiskowej opiece nad człowiekiem starym obniżałoby
28
Polityka zdrowotna w Polsce i Europie
ogólne koszty opieki zdrowotnej i mogłoby poprawić jakość tej opieki. Z uwagi na częstość
występowania różnego rodzaju zaburzeń psychicznych (w tym demencji, depresji) ważne
jest także zorganizowanie na szczeblu opieki podstawowej środowiskowej opieki
psychogeriatrycznej (2).
[ Pobierz całość w formacie PDF ]