[ Pobierz całość w formacie PDF ]
poszukujemy kompromisu pomiędzy tradycyjnymi liberalnymi wartościami a nowymi ideami
totalitarnymi. Liczą się nie najnowsze ulepszenia jakie wprowadziliśmy w instytucjach społecznych,
które niewiele znaczą w porównaniu z podstawowymi ró nicami jakie istnieją między tymi
przeciwstawnymi drogami yciowymi, ale nasza niezachwiana wiara w tradycje, które uczyniły Anglię i
AmerykÄ™ krajem ludzi wolnych i prawych, tolerancyjnych i niezale nych. XV. Perspektywy Å‚adu
międzynarodowego @MOTTO = Ze wszystkich środków kontroli demokracji federacja jest
najefektywniejszym i najbardziej u ytecznym. /.../ System federalny ogranicza i powstrzymuje władzę
suwerenną poprzez jej podział i przyznanie rządowi jedynie pewnych, ograniczonych uprawnie. Jest
to jedyna metoda trzymania na wodzy nie tylko większości, ale całej władzy ludu. @MOTTO = Lord
Acton Jak dotąd w adnej dziedzinie świat nie zapłacił równie wysokiej ceny za odejście od
dziewiętnastowiecznego liberalizmu, jak w obszarze, gdzie odwrót ten się rozpoczął w sferze
stosunków międzynarodowych. Jednak e przyswoiliśmy sobie jedynie niewielką część nauki, jaką
powinniśmy byli wyciągnąć z wcześniejszego doświadczenia. Być mo e nawet bardziej ni gdzieindziej
tutejsze aktualne poglądy na temat tego, co jest godne po ądania, a co mo na zrealizować, są tego
rodzaju, e łatwo mogą się obrócić w przeciwiestwo obietnicy, którą ze sobą niosą. Ta część lekcji z
niedalekiej przeszłości, która jest powoli i stopniowo przyswajana i doceniana, wskazuje i liczne
rodzaje planowania gospodarczego, realizowane niezale nie od siebie w skali narodowej, muszą być
szkodliwe w swym połączonym efekcie nawet z czysto ekonomicznego punktu widzenia, a w dodatku
nieuchronnie wywołują powa ne tarcia międzynarodowe. Nie trzeba dziś szczególnie podkreślać, e
nadzieja na międzynarodowy ład lub trwały pokój tak długo pozostaje znikoma, dopóki ka de pastwo
posiada swobodę stosowania wszelkich środków, jakie uwa a za po ądane dla realizacji swych
doraznych interesów, bez względu na to jak szkodliwe mogą być one dla innych. Wiele rodzajów
planowania gospodarczego mo na rzeczywiście zrealizować tylko wtedy, gdy organ planowania
potrafi skutecznie odciąć wszystkie wpływy zewnętrzne. Dlatego planowanie takie nieuchronnie
prowadzi do narzucenia licznych ogranicze w ruchu ludzi i towarów. Mniej oczywiste, ale niemniej
realne, są zagro enia dla pokoju powstające ze strony sztucznie wytworzonej solidarności
gospodarczej wszystkich mieszkaców jakiegoś kraju oraz ze strony nowych przeciwstawnych bloków
interesów powstałych w wyniku planowania na skalę narodową. Nie ma potrzeby, ani konieczności,
aby granice między narodami oznaczały ostre ró nice w standardach ycia, aby przynale ność do jakiejś
grupy narodowej uprawniała do kawałka tortu zupełnie ró nego od tego, jaki przypada członkom
innych grup. Jeśli zasoby ró nych narodów jako całości traktowane są jako ich wyłączna własność, jeśli
międzynarodowe stosunki gospodarcze zamiast realizować się pomiędzy jednostkami coraz bardziej
dotyczą całych narodów, zorganizowanych jak agencje handlowe, wówczas stają się one
nieuchronnie zródłem tarć i zawiści pomiędzy tymi narodami. Jedną z najbardziej zgubnych iluzji jest
pogląd, e napięcia międzynarodowe mo na zmniejszyć zastępując walkę konkurencyjną o rynki lub
surowce negocjacjami pomiędzy pastwami lub zorganizowanymi grupami. Doprowadziłoby to
zastąpienia tego, co jedynie metaforycznie nazwać mo na walką konkurencyjną przez
konflikt siły i przeniosłoby na potę ne i uzbrojone pastwa, niepodporządkowane adnemu wy szemu
prawu, tę rywalizację, która pomiędzy jednostkami musiała być rozstrzygana bez odwoływania się do
u ycia siły. Transakcje gospodarcze pomiędzy pastwowymi ciałami poszczególnych narodów, ciałami
które są zarazem najwy szymi sędziami swego własnego postępowania i nie uginają się przed adnym
wy szym prawem, a ich reprezentanci nie mogą być ograniczeni przez adne względy, oprócz
bezpośrednich interesów swych narodów, muszą zakoczyć się starciami zbrojnymi.
kwestii i następnych, które będą tu poruszone jedynie bardzo pobie nie, patrz prof. Lionela Robbinsa
Economic Planning and International Order, 1937, passsim.> Jeśli mielibyśmy nie uczynić adnego
lepszego u ytku ze zwycięstwa, jak tylko wesprzeć istniejące tendencje, a nadto widoczne przed 1939
rokiem, to moglibyśmy się przekonać, e pokonaliśmy narodowy socjalizm jedynie po to, by stworzyć
świat wielu narodowych socjalizmów, odmiennych w szczegółach, lecz w równej mierze totalitarnych,
nacjonalistycznych i pozostających w ciągłym konflikcie z pozostałymi. Niemcy jawiliby się jako
burzyciele pokoju, tak jak ju przedstawiają się niektórym ludziom
Jamesa Burnhama The Managerial Revolution, 1941.>, jedynie dlatego, e jako pierwsi wstÄ…pili na
drogę, którą ostatecznie mieli pójść wszyscy pozostali. Ci, którzy przynajmniej częściowo zdają sobie
sprawÄ™ z tych niebezpieczestw, dochodzÄ… zwykle do wniosku, e planowanie gospodarcze musi siÄ™
dokonywać w sposób międzynarodowy, a więc za przyczyną jakiegoś ponadnarodowego
organu. Ale choć mogłoby to odwrócić niektóre z oczywistych niebezpieczestw wywołanych przez
planowanie w skali jednego pastwa, to wydaje się, e ci, którzy zalecają takie ambitne projekty mają
niewielkie pojęcie o jeszcze większych trudnościach i niebezpieczestwach, jakie stwarzają ich
propozycje. Problemy, jakie powstajÄ… w zwiÄ…zku z planowym kierowaniem sprawami gospodarczymi
[ Pobierz całość w formacie PDF ]