[ Pobierz całość w formacie PDF ]
dziewięćdziesiątych XIX stulecia zesłani tam przez władze socjal-demokratyczni działacze
rosyjscy, jak np. Iwan Auzin, Josif Kogan i in. Również wracający z zagranicznych studiów
niektórzy inteligenci gruzińscy stawali się propagatorami tego ruchu. Tu wymienić można takie
nazwiska, jak Nikoloz Czcheidze, Noe %7łordania i in. Pierwszą gruzińską marksistowską
organizacją była tzw. Trzecia grupa ( Mesame dasi ), która powstała w latach
dziewięćdziesiątych (za datę jej powstania przyjmuje się zwykle 1893r.). Jednym z jej najbardziej
czynnych założycieli był Silwester Dżibladze. Pózniej w jej szeregach ważną rolę zaczęli odgrywać
Józef Dżugaszwili (Stalin). Filip Macharadze, Włodzimierz (Lado) Kecchoweli. Umiarkowanemu
jej skrzydłu przewodził Noe %7łordania.
Do ruchu reprezentowanego przez tzw. Trzecią grupę należało
wielu pracowników przemysłu poligraficznego. Przy ich wybitnej pomocy
możliwe było wydawanie nielegalnej prasy. W 1901 r. w Baku w Azer-
189
bejdżanie, gdzie przebywało wówczas wielu lewicowych działaczy gru-zińskich, zaczęto
wydawanie pierwszego rewolucyjnego czasopisma w ję-zyku gruzińskim pt. Brdzola ( Walka ).
Z kolei wydawano inne tajne pisma, zarówno w języku gruzińskim, rosyjskim, armeńskim, jak i
azer-bejdżańskim.
Podobnie jak i w Rosji, gdzie nastąpił rozłam w ruchu socjal-demokratycznym na bolszewików i
mienszewików, również i w Gruzji działająca tzw. Trzecia grupa rozpadła się w 1903 r. na dwa
odłamy, a mianowicie rewolucyjny, w którym najważniejszą rolę odgrywali Józef Dżugaszwili
(Stalin), Filip Macharadze i Włodzimierz Kecchoweli, oraz umiarkowany, któremu przewodził Noe
%7Å‚ordania.
Jednocześnie w Gruzji działała bardzo umiarkowana w swych dążeniach partia socjal-federalistów,
kierowana przez Arczila Dżordzadze, Giorgi Laschiszwili i Giorgi Zdanowicza (Polaka z
pochodzenia, uważającego się już jednak za Gruzina). Dążeniem tzw. federalistów była przede
wszystkim walka o autonomię Gruzji, z odsunięciem na dalszy plan problematyki społecznej.
Partia ta wykazywała dużą aktywność wśród przebywającej za granicą inteligencji gruzińskiej. Jej
działacze przez kilka lat wydawali w Paryżu w języku francuskim i gruzińskim periodyk pt.
Sakartwelo ( Gruzja ), który odegrał znaczną rolę w informowaniu opinii zachodnioeuropejskiej
o problemach ówczesnej Gruzji. W pierwszych latach XX w. Gruzja, mimo nielicznej partii
robotniczej, była jednym z najsilniej ogarniętych ruchem rewolucyjnym terenów imperium
carskiego. Było to,zasługą popularności marksistowskiej ideo-logii zarówno wśród młodej
inteligencji, jak i wśród robotników prze-mysłowych oraz biedoty chłopskiej.
W 1900 r. w Tbilisi wybuchł strajk tramwajarzy, a podczas prób jego stłumienia polała się krew. W
tymże samym roku strajkowali pracownicy kolejowi oraz robotnicy zatrudnieni w zakładach
naprawczych taboru kolejowego. W 1901 r. do wystąpień strajkowych doszło w fabry-kach
Batumi. W Tbilisi, Batumi, a także i w innych ośrodkach przemysłowych organizowano wiece
robotników.
W końcu zimy 1902 r. doszło do poważnych demonstracji pracowni-ków zatrudnionych w
większych zakładach przemysłowych Batumi, a szczególnie w tych, które związane były z
przemysłem naftowym. Już 27 lutego wybuchł strajk w jednym z zakładów przemysłowych
należących do zagranicznych kapitalistów. Jego powodem było zwolnienie z pracy 389
robotników, których administracja podejrzewała o powiązania z ruchem rewolucyjnym. Doskonała
organizacja strajku zaniepokoiła władze. Do Batumi przybył z Kutaisi tamtejszy gubernator i
próbował pogróżkami zmusić robotników do posłuszeństwa. Nie dało to jednak żadnego rezultatu.
Z rozkazu gubernatora w nocy z 7 na 8 marca aresztowano 32 przywódców strajku. Spowodowało
to nowe, bardzo silne wystąpienia robotników, którzy domagali się zwolnienia aresztowanych.
Policji, żandarmerii i wojsku udało się zatrzymać i zamknąć w tzw. koszarach etapowych około
300 manifestantów.
Następnego dnia, to znaczy 9 marca, doszło do demonstracji
190
sześciotysięcznego tłumu, składającego się z robotników wszystkich niemal fabryk znajdujących
się w tym mieście, a także portowców, kolejarzy, nawet chłopów z okolicznych wsi. W
demonstracji wzięli udział zarówno Gruzini (tak chrześcijanie, jak i muzułmanie), Rosjanie,
Ukraińcy, Ormia-nie, jak i robotnicy innych narodowości. Wśród nich nie brakowało Polaków.
Demonstranci skierowali siÄ™ przed koszary etapowe, gdzie osadzeni byli aresztowani poprzedniego
dnia robotnicy. Tam powitani zostali salwą karabinową, od której zginęło 15, a zranione zostały 54
osoby. Mimo brutalnego stłumienia demonstracji przez policję, żan-darmerię i oddziały wojskowe
sytuacja w tym mieście była nadzwyczaj napięta. Ruch przerzucił się zresztą i do innych ośrodków
miejskich, jak Tbilisi, Kutaisi, Suchumi, a nawet osad górniczych Cziatura i Tkibuli. Na początku
września 1902r. aresztowany został w Baku jeden z najwybitniejszych rewolucyjnych działaczy na
terenie Zakaukazia, Kecchoweli. W więzieniu stosowano wobec niego wyjątkowo brutalne środki,
które go jednak nie złamały. W połowie sierpnia 1903 r. został on w więziennej celi zastrzelony.
W 1903r. na tle różnego rodzaju konfliktów agrarnych, które występowały na wsi gruzińskiej,
doszło do ostrych wystąpień chłopskich w Gurii. Wielu właścicieli ziemskich z tamtego terenu
uciekło wraz z rodzinami do miast, gdzie czuli się bezpieczni pod ochroną stacjo-nujących tam
garnizonów wojskowych. Przeciw chłopom wysyłano karne ekspedycje, które szczególnie w
okolicach miasta Ozurgeti (obecnie Macharadze) postępowały z tamtejszą ludnością chłopską
wyjÄ…tkowo brutalnie.
Z terenu Gurii ruch chłopski przerzucił się na Imeretię i Megrelię. Do ostrych wystąpień doszło w
okolicach miasta Zugdidi. Również i na terenie wschodniej Gruzji, mianowicie w Kartlii (okolice
Gori) i Kachetii, miały miejsce wystąpienia chłopskie, które zresztą nie przybrały tam tak ostrego
charakteru jak w zachodniej części kraju. Władze przy pomocy karnych ekspedycji wojskowych
próbowały przeprowadzać pa-cyfikację . W niektórych miejscowościach polała się krew. Wielu
uczestni-ków aresztowano, a następnie zesłano na Syberię. Zimą 1903r. znów zaostrzyła się
sytuacja w Tbilisi. Szczególną aktywność wykazywali pracownicy zakładów naprawczych taboru
kolejo-wego oraz tramwajarze. Doszło do demonstracji, w której wzięło udział około 6 tys. osób.
Nowa fala strajków i demonstracji robotniczych nastąpiła latem 1903r. 14 lipca zastrajkowali
robotnicy w Tbilisi, 17 tego miesiÄ…ca w Batumi, 19 w Poti. Potem przerwali pracÄ™ robotnicy w
Tkibuli oraz w kopalniach manganu w Cziatura. Szczególnie ostry przebieg miały wystąpienia
górników zatrudnionych w tej ostatniej miejscowości.
W listopadzie 1903 r. do masowych demonstracji doszło na terenie
zachodniej i środkowej Gruzji. Na ulicę wyszli robotnicy w Poti
i w Gori. Do nowych wystąpień chłopskich doszło w Gurii, szczególnie
w okolicach miasta Ozurgeti. Urzędy gminne zostały zamknięte. Chłopi
[ Pobierz całość w formacie PDF ]